Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğu
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU (DEHB)
DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu), çocukluk döneminde başlayan nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB, dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik (hiperaktivite) ve dürtüsellik (impulsivite) belirtileriyle karakterizedir. Bu bozukluk, kişinin günlük yaşamını, okul, iş veya sosyal ilişkilerini olumsuz etkileyebilir.
DEHB'NİN TEMEL BELİRTİLERİ:
1. Dikkat Eksikliği:
Detaylara dikkat etmede zorluk
Dikkati sürdürmede zorluk
Görevleri tamamlamada güçlük
Eşyaları sık sık kaybetme
2. Hiperaktivite:
Yerinde duramama
Aşırı konuşma
Sürekli hareket etme ihtiyacı
3. Dürtüsellik:
Söz kesme
Sıra beklemekte zorluk
Sabırsızlık
DEHB'NİN SEBEPLERİ:
DEHB'nin tek bir sebebi olmamakla birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin birleşimi bu bozukluğun gelişiminde rol oynar.
1. Genetik Faktörler:
DEHB'nin ailevi bir yönü vardır. Ailede bu bozukluğa sahip bireylerin bulunması, bir kişinin DEHB geliştirme olasılığını artırır.
2. Beyin Yapısı ve İşlevi:
Beynin belirli bölgelerindeki kimyasal dengesizlikler, özellikle dopamin ve norepinefrin gibi nörotransmitterlerdeki dengesizlikler DEHB'ye yol açabilir.
Beynin prefrontal korteksi gibi alanlarında yapısal veya işlevsel farklılıklar da DEHB ile ilişkilendirilmiştir.
3. Doğum Öncesi ve Erken Çocukluk Faktörleri:
Hamilelik sırasında annenin sigara, alkol veya uyuşturucu kullanması, doğum sırasında komplikasyonlar, düşük doğum ağırlığı gibi etmenler DEHB riskini artırabilir.
4. Çevresel Faktörler:
Kurşun gibi toksik maddelere maruz kalma.
Erken dönemde olumsuz çevresel koşullar (örneğin, stresli aile ortamları).
DEHB’nin tam olarak nasıl oluştuğu hala tam anlamıyla anlaşılamamış olsa da, yukarıdaki faktörlerin kombinasyonu bu bozukluğun gelişiminde rol oynamaktadır.
DEHB'NİN KİMLERDE VE HANGİ YAŞLARDA GÖRÜLDÜĞÜ
DEHB, genellikle 7 yaşından önce belirti göstermeye başlar, ancak tanı genellikle ilkokul yıllarında konur. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülebilir, ancak çocuklarda daha sık tanı konur. Erkeklerde kızlara göre daha yaygın olarak rapor edilse de, kızlar genellikle dikkat eksikliği ön planda olan tip ile, erkekler ise hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri ile tanınır.
DEHB'NİN BELİRGİN ÖZELLİKLERİ
DEHB'nin belirtileri üç ana grupta toplanır: dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik.
• Evde:
Sık sık eşyalarını kaybetme (kalem, oyuncak, kitap vb.).
Uzun süreli bir etkinliğe (ödev, ev işi vb.) odaklanmakta zorlanma.
Aile üyelerinin talimatlarını takip etmede güçlük çekme.
Sakin oturmada ve beklemede zorlanma.
• Okulda:
Derste dikkatini toplamakta zorlanma, sık sık dalıp gitme.
Ev ödevlerini unutma veya tamamlamada zorluk.
Sık sık sınıfta konuşma veya yerinde duramama.
Talimatları tam anlamadan aceleyle yapmaya çalışma.
• Sosyal Ortamlarda:
Başkalarının sözünü kesme veya oyun sırasında sıra beklemekte güçlük.
Sosyal ilişkilerde sorunlar, arkadaşlık ilişkilerinde sürtüşmeler.
Ani ve düşünmeden yapılan hareketler veya konuşmalar.
DİKKAT EKSİKLİĞİ İÇİN YAPILAN TESTLER
DEHB tanısı koymak için yapılan değerlendirmeler genellikle şu şekilde olur:
• Kapsamlı Anamnez: Bireyin geçmişteki ve şimdiki davranışları, okul performansı, aile yapısı ve sosyal ilişkileri gibi konularda detaylı bilgi alınır.
• Öğretmen ve Aile Gözlemleri: Çocuklardaki DEHB belirtileri genellikle evde ve okulda farklı şekillerde görülebileceğinden, öğretmen ve aile görüşleri önemlidir.
• Psikolojik Değerlendirme ve Testler:
Connors Değerlendirme Ölçeği: Hem ebeveynler hem de öğretmenler tarafından doldurulan, çocuğun dikkat eksikliği ve hiperaktivite seviyesini değerlendiren bir testtir.
WISC-IV Zeka Testi: Zeka seviyesini değerlendirmek ve DEHB ile bağlantılı zorlukları anlamak için kullanılır.
Dikkat Testleri: Çocuğun dikkat düzeyini ölçmek için çeşitli bilgisayar tabanlı testler de kullanılabilir (CPT gibi).
DEHB TEDAVİSİ VE TERAPİ SÜRECİ
DEHB tedavisi, bireyin yaşına, belirtilerinin şiddetine ve günlük yaşamını ne kadar etkilediğine bağlı olarak çeşitlilik gösterir.
• İlaç Tedavisi:
Uyarıcı İlaçlar (metilfenidat, amfetamin): Bu ilaçlar dikkat süresini artırır ve dürtüselliği azaltır.
Uyarıcı Olmayan İlaçlar (atomoksetin): Bazı çocuklarda veya yetişkinlerde tercih edilir.
• Davranışsal Terapi:
Özellikle çocuklarda, DEHB'nin günlük yaşam üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için kullanılır. Çocuklara organize olma, zaman yönetimi, görevleri tamamlama gibi beceriler öğretilir.
Ebeveynlerin de bu süreçte eğitilmesi, DEHB olan çocuğa nasıl yaklaşmaları gerektiği konusunda bilgi verilmesi önemlidir.
• Psikoterapi:
DEHB olan bireylerde özgüven sorunları, sosyal ilişkilerde problemler ve akademik başarısızlık sık görüldüğünden, bireysel veya grup terapileri bu alanlarda destek sağlar.
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Özellikle dürtüsellik ve dikkatsizlik üzerinde çalışan bir terapi türüdür.
• Eğitim ve Destek:
Okullarda özel eğitim desteği, dikkat eksikliği olan öğrenciler için önemlidir. İlgili öğretmenlerin çocuğun ihtiyaçlarına uygun eğitim materyalleri ve yöntemler kullanması gerekebilir.
Tedavi sürecinde ilaçlar ve terapi genellikle birlikte uygulanır. Ebeveynler, öğretmenler ve terapistler arasında sıkı bir işbirliği, tedavi sürecinde başarı şansını artırır.
DEHB TEDAVİSİ NE KADAR SÜRER?
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tedavisinin süresi bireyden bireye değişir ve genellikle aşağıdaki faktörlere bağlıdır:
1. Tedavi Yöntemleri: İlaç tedavisi, davranış terapisi veya eğitimsel destek gibi yöntemlerin kombinasyonu kullanılıyorsa, tedavi süresi uzayabilir.
2. Bireyin Yaşı ve Durumu: Çocuklarda ve yetişkinlerde tedavi süreleri farklılık gösterebilir. Ayrıca, DEHB'nin şiddeti de tedavi süresini etkileyebilir.
3. Hedefler ve İyileşme: Bireyin tedavi hedefleri ve ilerlemesi, tedavi süresini belirleyen önemli bir faktördür.
Genel olarak, DEHB tedavisi uzun vadeli bir yaklaşım gerektirebilir. İlaç tedavisi genellikle günler içinde etkili olabilirken, terapi ve diğer destekler daha uzun sürede sonuç verebilir. Bir uzmana danışarak daha spesifik bilgiler ve bir tedavi planı almak önemlidir.
DEHB İÇİN PSİKOLOG VEYA PEDAGOG DESTEĞİ NEDEN ÖNEMLİDİR?
DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) için psikolog veya pedagog desteği, bireyin hem akademik hem de sosyal hayatında başarılı bir şekilde işlev göstermesi için büyük önem taşır. DEHB'nin belirtileri dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik olarak ortaya çıkabilir. Bu belirtiler bireyin günlük yaşamını, okul performansını ve sosyal ilişkilerini olumsuz etkileyebilir.
Psikolog veya pedagog desteğinin önemini birkaç ana başlıkta özetleyebiliriz:
1. Davranış Yönetimi: DEHB’li bireyler dürtü kontrolünde zorlanabilirler. Psikologlar, uygun davranış yönetimi stratejilerini öğreterek bireylerin sosyal ortamlarda daha iyi uyum sağlamasına yardımcı olur. Özellikle olumlu pekiştirme ve yapılandırılmış rutinler DEHB'li çocuklarda önemli gelişmelere yol açabilir.
2. Duygusal Destek: DEHB’li bireyler, kendilerini genellikle dışlanmış, yanlış anlaşılmış ya da başarısız hissedebilirler. Psikologlar, bu duygusal zorluklarla başa çıkma stratejileri geliştirerek özgüvenlerini artırabilirler.
3. Akademik Başarı: DEHB, öğrenme süreçlerini olumsuz etkileyebilir. Pedagoglar, bireyin öğrenme stiline uygun eğitim teknikleri geliştirir, dikkat ve odaklanma sorunlarıyla başa çıkmalarına yardımcı olur. Özel eğitim desteği de bireyin akademik performansını iyileştirebilir.
4. Aile Eğitimi: Psikolog ve pedagoglar, DEHB'li bireylerin ailelerine rehberlik ederek ev ortamında nasıl destekleyici olunabileceği konusunda bilgi verir. Aile, bu süreçte çok önemli bir rol oynar ve doğru yaklaşım bireyin gelişimini hızlandırabilir.
5. Sosyal Becerilerin Gelişimi: DEHB, sosyal ilişkilerde de zorluklara neden olabilir. Psikologlar, sosyal beceri eğitimi vererek bireylerin empati, problem çözme ve iletişim becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.
DEHB'li bireyler için psikolojik ve pedagojik destek, uzun vadeli bir gelişim ve iyileşme süreci sağlar. Bu destekle bireyin akademik, sosyal ve duygusal alanlarda kendini daha iyi ifade edebilmesi ve potansiyelini gerçekleştirebilmesi mümkün hale gelir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu hakkında Kayseri psikolog ve pedagog hizmeti arayışındaysanız destek için sitemiz üzerinden veya telefon ile iletişim kurarak bilgi ve randevu alabilirsiniz.
Randevu Almak İçin Tıklayınız
